71 / 76
Πρακτικές εμπειρίες
71
ιδιωτικής χρηματιστηριακής εταιρείας στην Ελλάδα (δεν
ανήκε δηλαδή σε τράπεζα αλλά σε ιδιώτες μετόχους) που είχε
ιδρυθεί με τον εκσυγχρονιστικό νόμο 1804/89, την ΕUROSEC
AXE. Ας σημειωθεί για την σχετική πληρότητα του λόγου
ότι στο ενδιάμεσο διάστημα 1986-1990 είχα διατελέσει
αντιπρόεδρος της σημαντικής θυγατρικής της τότε τράπεζας
ΕΤΒΑ, ΒΙΠΕΤΒΑ Α.Ε. που ασκούσε δραστηριότητες project
management και διαχειριζόταν τις βιομηχανικές περιοχές της
χώρας που βεβαίως ίδρυε η μητέρα τράπεζα, η ΕΤΒΑ.
TRADERS´: Ποιες ήταν οι δυσκολίες τότε σε σύγκριση
με την αγορά σήμερα;
Γεννηματάς:
Δυσκολίες δεν υπήρχαν. Τί δυσκολίες να
υπάρχουν σε μια στοιχειώδη, σχεδόν «οικογενειακή»
χρηματιστηριακή αγορά με πολύ περιορισμένο εύρος και
βάθος, με ελάχιστους εισηγμένους στη διαπραγμάτευση
οικονομικούς πρωταγωνιστές της ελληνικής οικονομίας,
των οποίων την οικονομική κατάσταση, τις δυνατότητες, τις
επιχειρηματικές προθέσεις και προοπτικές εγνώριζε και η
γάτα; Όλα εξαρτώντο από την εξωτερική βεβαίως και πολύ
περισσότερο την εσωτερική πολιτικοοικονομική συγκυρία που
από το 1988 είχε αρχίσει να μπαίνει σε πιο σταθεροποιημένη
και αισιόδοξη τροχιά.
Από το 1988 και εν όψει του νέου νόμου που προανέφερα,
πολύ περισσότερο μετά, άρχισε και το ενδιαφέρον για
εισαγωγή νέων εταιρειών στη διαπραγμάτευση. Άρχισε
δηλαδή η διεύρυνση της χρηματιστηριακής βάσης, όχι
όμως και η ανάλογη εμβάθυνση (συνολικό ύψος κύκλου
εργασιών). Με τις νέες, βέβαια, εισαγωγές που συνεχίστηκαν
μετά άρχισαν και τα «παιγνίδια». Η εμφάνιση, δηλαδή, του
γνωστού παρασιτισμού γύρω από την -τότε- Σοφοκλέους,
με τις σπερμολογίες, τη φημολογία του αέρα, τα «λομπάκια»
και τα σχετικά επαρχιώτικα της μικροελλαδικής οικονομικής
πραγματικότητας. Ευτυχώς ακόμη τότε δεν είχε νομιμοποιηθεί
ο τραπεζικός δανεισμός της σπέκουλας. Αυτό ήρθε αρκετά
μετά. Ο κίνδυνος ήταν ακόμα προσωπικός και περιορισμένος.
TRADERS´: Πως έχει εξελιχθεί, κατά τη γνώμη σας,
ο χρηματιστηριακός θεσμός σε αυτές τις τελευταίες
δεκαετίες;
Γεννηματάς:
Μετά την καταλυτική περίοδο της φούσκας
1997-99 ασφαλώς η χρηματιστηριακή αγορά αναπτύχθηκε
και «εκσυγχρονίστηκε» από πλευράς εργαλείων, τεχνικών
δυνατοτήτων, χρηματοδότησης, συνολικής τεχνογνωσίας.
Η αγορά, παρά την καταστροφή του ’99, που ήταν πολύ
φυσικό να συμβεί σε μια αγορά αλλά και σε μια περίοδο
«μαθητευομένων μάγων» (σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής
ζωής), κράτησε αρκετό εύρος και βάθος για μια περιθωριακή
χώρα. Το ξένο κερδοσκοπικό κεφάλαιο κράτησε μετά την
ψυχρολουσία του ’99 την αγορά σε σχετικά ικανοποιητικά
επίπεδα επιβίωσης που επέτρεπαν αρκετή άντληση
κεφαλαίων για επενδυτικές δραστηριότητες. Αυτή την εικόνα
έχω τουλάχιστον συγκρατήσει, από την περίοδο που ήμουν
συνιδρυτής (2001) και πρόεδρος τράπεζας μέχρι το 2006,
χωρίς βέβαια να επικαλούμαι σχετικά στοιχεία. Εσείς τα
θυμόσαστε ίσως καλλίτερα για την περίοδο μέχρι το 2007,
όπου ξέσπασε ο διεθνής χρηματοπιστωτικός Αρμαγεδών.
Από το 2008 και μετά, με τη συνεχή εμβάθυνση της ελληνικής
κρίσης δεν χρειάζονται βέβαια σχόλια.
TRADERS´: Πιστεύετε οτι στην Ελλάδα ζήσαμε το
όνειρο και την πτώση σε υπερβολή σε σχέση με τις
ξένες χρηματαγορές κατά την περίοδο του 1999;
Γεννηματάς:
Όχι. Το ξεφούσκωμα του ’99 ήταν φυσιολογικό,
μετά από μια ρέντα της αγοράς σε περίοδο άφρονος
πολιτικής αισιοδοξίας και θετικών διεθνών προοπτικών που
φυσιολογικά προσήλκυσε ανύποπτους νεοπροσήλυτους,
άπειρους επενδυτές και τους εγγενείς, κυρίως σε κάθε
νεόπλουτη χώρα, «αερητζήδες». Έτσι είναι όμως τα
χρηματιστήρια. Η οικονομική ιστορία της ευρωπαϊκής αλλά
και της αμερικάνικης οικονομικής ανάπτυξης είναι γεμάτη από
τέτοια κρούσματα, ιδίως στην Ευρώπη από τον 16ο αιώνα και
μετά, ενώ και οι Ηνωμένες Πολιτείες έζησαν τη δραματική
εμπειρία του 1929. Κρίση στο αμερικανικό χρηματιστήριο
είχαμε και το 1987 και φυσικά το κραχ του 2007 είναι ακόμα
πολύ κοντινό μας. Έτσι είναι πάντως αυτά τα πράγματα. Οι
κύκλοι είναι μέρος του οικονομικού παιγνιδιού που ξεπερνά
την (ανύπαρκτη άλλωστε) προβλεπτική ικανότητα της
οικονομικής ψευδοεπιστήμης. Αλλά ακόμα και στην πρέφα
και στη μπιρίμπα δεν κερδίζει κανείς πάντα. Η οικονομία
συνολικά άλλωστε είναι τυχερό παιγνίδι.
TRADERS´: Ενδιαφέρουσα αυτή η άποψη, Κε
Γεννηματά. Πιστεύετε λοιπόν οτι δεν υπάρχει ο
παράγοντας του αρκούντως ενημερωμένου και
διαβασμένου επενδυτή προς την πορεία για την
επίτευξη αποδόσεων; Είναι όλα τελικά ένα μαύρο κουτί
ή μια ζαριά;
Γεννηματάς:
Όχι με αυτή την έννοια της στιγμιαίας τύχης.
Οπωσδήποτε όμως σε κάθε οικονομική απόφαση, όπως
και σε κάθε πολιτική άλλωστε απόφαση, εμπεριέχεται ένα
στοίχημα, εφ’ όσον καμμιά απόφαση, πολύ περισσότερο
οικονομική, δεν μπορεί να συνεκτιμά με ακρίβεια όλα τα
δεδομένα που όλα υπόκεινται με τη σειρά τους σε περιθώρια
μεταβολής. Αποτελούν δηλαδή ανυπέγγυες μεταβλητές.
Η οικονομία είναι χώρος εγγενούς μεταβλητότητας και
ρευστότητας. Η πρόβλεψη, ακόμα κι αν στηρίζεται σε
φαινομενική στατιστική επάρκεια δεδομένων, είναι πάντα
άλμα προς το άγνωστο. Γι αυτό και στην τραπεζική ζητάμε
πάντα εγγυήσεις. Το ρίσκο πρέπει να αποκεντρωθεί, να